header

czas powstania: pocz. XX w.

miejsce ostatniego występowania: Wejherowo

Wymiary – 70×11 cm, h-9 cm

nr inw. MP/958/E

 

 

Szczotka do czesania lnu wykonana z prostokątnej deski o lekko podciętych krawędziach i dwóch czesidłach. Na dwóch końcach deski wykonano otwory, a nad nimi przybito mostki utworzone z dwóch trapezowych deseczek nakrytych daszkiem. Na daszkach dobito czworoboczną blachę zachodzącą  na boczne ścianki mostków. Blachy od góry uzbrojone są w gęsto nabite, ostre gwoździki (pojedynczych brak).

Deska główna dekorowana jest ornamentem rytym tworzącym układy linii krzyżujących się i równoległych w partii centralnej, na końcach natomiast wyryte są linie ukośne tworzące jodełkę.

Dekoracja ryta pokrywa się z ozdobnymi wcięciami w krawędziach bocznych szczotki tworząc spójną całość.

Zdobienie sprzętów użytkowych nie jest niczym nadzwyczajnym. Narzędzia te towarzyszyły człowiekowi praktycznie na co dzień i często przez wiele lat stąd zapewne dbałość o ich stan techniczny, jak również ich wygląd.  Są one także świadectwem zdolności manualnych właścicieli lub ich wykonawców oraz potwierdzeniem na potrzebę estetyzacji życia codziennego. Przedmiot musiał być nie tylko praktyczny i niezbędny, ale również ładny i dekoracyjny. Te piękne przedmioty przechodziły często na kolejne pokolenie. W gospodarstwach, gdzie tkactwem i obróbką lnu zajmowała się babcia jej sprzęt przejmowała zwykle synowa, córka lub wnuczka.

 

Tego typu szczotki z podwójnym lub pojedynczym (na środku deski) czesidłem służyły do wyczesywania włókna lnianego. Często mocowano je na ławie lub w ramionach specjalnego stojaka by łatwiej na nich pracować. Wysiany wczesną wiosną len, następnie zebrany przechodził kolejne etapy polegające na namaczaniu, suszeniu, międleniu, usunięciu paździerzy. W tym właśnie momencie pomagała szczotka z ostrymi zębami. Na niej następowało ostateczne oddzielenie paździerzy od włókien. Ze szczotek schodziły już długie proste włókna lnu, które trafiały na do kolejnego etapu przetwarzania – przędzenia.

Z lnianych nici tkano na krosnach tkaniny używane w gospodarstwie. Powstawała cienkie płótno nadające się na domowe tkaniny użytkowe takie jak pościel i ręczniki, ale również na bieliznę.

 

W kolekcji Muzeum Ziemi Puckiej znajduje się kilkanaście egzemplarzy grzebieni do lnu. Część z nich można zobaczyć na ekspozycji poświęconej tkactwu prezentowanej w skansenie „Zagroda Gburska i Rybacka” w Nadolu w kuchni chaty gburskiej (Nadole, ul. Bałtycka 2).

Również w oddziale muzeum „Szpitalik” (Puck, ul. Wałowa 11) na ekspozycji stałej zaprezentowano pełen warsztat tkacki. Można go również obejrzeć korzystając z wirtualnego spaceru po „Szpitaliku” – na piętrze: https://muzeumpuck.pl/Muzeum%20Ziemi%20Puckiej%20im.%20Floriana%20Ceynowy%20w%20Pucku%20_Szpitalik_.html

 

opracowała: Joanna Grochowska

 

 

wybrana literatura:

Kamrowski J., Dawne tkactwo, Gdańsk 1994,

Skuza A., Ginące zawody w Polsce, Warszawa 2006,

Żak J., Opowieść o niebieskim kwiecie : krótka historia lniarstwa : polski len, katalog wystawy, Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie, 2011

https://www.tkackielodzkie.pl/surowce/len/ dostęp z dnia 14.01.2021 r.